ฟิล์ม ๓๕ มม. / สี / เสียง / ๑๐๕ นาที
๑๗ พฤษภาคม ๒๕๔๘
อำนวยการสร้าง จีเอ็ม เอ็ม ไท หับ
กำกับ จิระ มะลิกุล
นักแสดง พิชญะ วัชจิตพันธ์, ดลยา หมัดชา, สนธยา ชิตมณี, นิรันต์ ชัตตาร์, แอนโทนี โฮวาร์ด กูลด์, จุมพล ทองตัน, จรัล เพ็ชรเจริญ
ปี พ.ศ. ๒๔๙๒ เมื่อถูกรีไทร์จากคณะวิศวะฯ เด็กหนุ่มคนหนึ่งแบกเกียรติยศ ศักดิ์ศรี เท่าที่มหาวิทยาลัยอันดับหนึ่งของเมืองไทยได้มอบให้เขาในเวลา ๒ ปี เดินทางไปตายเอาดาบหน้าที่เหมืองแร่ จังหวัดพังงา แต่ในขณะเดียวกัน มันคือจุดเริ่มต้นของการเดินทางไปสู่การเรียนรู้ชีวิตจริงที่ไม่สามารถเรียนรู้จากตำราเล่มไหน
อาจินต์ ปัญจพรรค์ ถูกพ่อส่งให้มาฝึกงานยังเหมืองแร่แห่งหนึ่งในตำบลกระโสม จังหวัดพังงา สถานที่ซึ่งไม่มีความสำคัญใด ๆ แต่มันกำลังจะกลายเป็นสถานดัดสันดานสำหรับเขา อาจินต์มาถึงเหมืองกระโสม ที่นี่เขาได้พบและสัมภาษณ์งานกับนายฝรั่ง ซึ่งรับเขาเข้าทำงาน ในตำแหน่งที่นายฝรั่งเรียกว่ากรรมกร การติดตามนายฝรั่ง และการทำงานแทนคนงานที่ขาดงาน ทำให้เขาได้พบกับความยากลำบากเกินกว่าจะหาได้ในชีวิต ความอวดดีแบบคนหนุ่ม และการอยากลบคำครหาของพ่อทำให้อาจินต์กัดฟันสู้ อาจินต์ได้พบกับผู้คนและเรื่องราวต่าง ๆ มากมาย ทั้งดีและร้าย ทั้งมิตรและศัตรู และประสบการณ์ที่หาไม่ได้จากรั้วมหาวิทยาลัย แม้ในวันสุดท้ายที่จำต้องลาจากเหมืองแร่ซึ่งต้องปิดตัวลงไปเพราะอุบัติเหตุครั้งใหญ่ อาจินต์ก็ยังคงนึกถึง และเขียนเรื่องสั้นชุด เหมืองแร่ ออกมาระลึกถึงช่วงเวลาสี่ปี มหาวิทยาลัยที่ไม่มีปริญญามอบให้ มีเพียงแผลเป็นบนสองมือที่เหลือไว้ให้รำลึกถึง
หลังจากประสบความสำเร็จจากภาพยนตร์เรื่องแรก ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๑ เก้งจิระ มะลิกุล หยิบเอาเรื่องสั้นในดวงใจมาทำภาพยนตร์ลำดับสอง ผลงานของอาจินต์ ปัญจพรรค์ นักเขียนชั้นครูซึ่งเป็นแรงบันดาลใจให้คนหนุ่มสาวมาทุกยุคทุกสมัย เล่าถึงช่วงชีวิตหลังจากถูกรีไทร์จากมหาวิทยาลัยกลางคัน และบ่ายหน้าแบกใบรับรองการเรียนสู่เหมืองแร่ จังหวัดพังงา เกียรติ ศักดิ์ศรี ถูกชำระล้างด้วยห่าฝน
จิระ มะลิกุล กางเรื่องสั้นกว่า ๑๔๐ ตอน มาเรียงตามลำดับเปรียบกับปีการศึกษาภาคบังคับระดับปริญญาของไทย และได้เอก เอี่ยมชื่น เป็นผู้ออกแบบงานสร้างเหมืองแร่จังหวัดพังงา เมื่อ ๕๐ ปีก่อนตามคำบอกเล่าของอาจินต์ ปัญจพรรค์ จนเนรมิตเหมืองกระโสมได้เสมือนจริงอย่างน่าอัศจรรย์ แม้จะไม่ประสบความสำเร็จในแง่ของรายได้ แต่ภาพยนตร์ก็กวาดหลายรางวัลจากรางวัลภาพยนตร์แห่งชาติ สุพรรณหงส์ ครั้งที่ ๑๕
