แม้จะดับมอดลงไปนานหลายปี แต่ซากประวัติศาสตร์แห่งสงครามเย็น สงครามระหว่างลัทธิประชาธิปไตยกับคอมมิวนิสต์ที่เคยก่อผลสะเทือนไปทั่วโลก ดูเหมือนจะยังคงแทรกซึมอยู่ในสังคมไทย จนเป็นดั่งตัวแปรสำคัญที่ผูกโยงให้เกิดโจทย์ปัญหาข้อใหญ่ซึ่งยุ่งยากซับซ้อนเกินกว่าจะแก้ไขได้อย่างง่ายดายในปัจจุบัน
โปรแกรม “เงาสงครามเย็น” จะพาผู้ชมย้อนอดีตกลับไปศึกษาเรื่องราวและอารมณ์ของยุคสมัยดังกล่าว ผ่านภาพยนตร์ไทยที่บันทึกภาพสงครามเย็นไว้ในหลากหลายบริบท ด้วยหวังว่าจะเป็นส่วนช่วยในการทำความเข้าใจกับสิ่งที่เกิดขึ้นควบคู่กับการอ่านงานวิชาการต่าง ๆ ประเดิมด้วยชุดแรก ในชื่อ เมียเช่า ทหารอาสา พญาอินทรี ซึ่งเป็นการสำรวจบทบาทและตำแหน่งแห่งที่ของไทยในภูมิรัฐศาสตร์โลก รวมถึงผลข้างเคียงที่ตามมาจากสงครามย่อยต่าง ๆ ในสงครามเย็น
ภาพยนตร์ชุดนี้เริ่มปักหมุดด้วยเรื่องราวการส่งทหารไปอาสาร่วมรบในสงครามเกาหลีใน อารีดัง (2523) ตามมาด้วยผลกระทบของสงครามลาวทั้งในระดับครอบครัวอย่าง รักนิรันดร์ (2513) หรือลงลึกไปสู่ระดับจิตใจใน สัญชาตญาณโหด (2521) ที่กล่าวถึงทหารรับจ้างผู้ไม่อาจลบฝันร้ายจากอดีต ในขณะที่ กัมพูชา (2518) แสดงให้เห็นภาพของรัฐกันชนอย่างไทยที่กลายเป็นเป้าหมายการลี้ภัยของเพื่อนบ้านที่ต้องหนีตายจากภัยสงคราม ส่วนสงครามเวียดนามนั้น ได้ยกตัวอย่างให้เห็นทั้งหนังแอ็กชันชิงสมบัติของเหล่าทหารเรื่องดังอย่าง ทอง (2516) หรือภาพสะท้อนจากการที่เปิดประเทศให้ทหารอเมริกันเข้ามาตั้งฐานทัพจนทำให้เกิดบรรดาลูกครึ่งและอาชีพ “เมียเช่า” ใน เพื่อนรัก (2520) รวมไปถึง ผู้หญิงคนนั้นชื่อบุญรอด (2528) ที่อยู่ในโปรแกรมมรดกภาพยนตร์ของชาติ และยังมี คำสั่งคำสาป (2497) ผลงานที่ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกภาพยนตร์ของชาติอีกหนึ่งเรื่อง ซึ่งเป็นหลักฐานชิ้นแรกที่แสดงให้เห็นถึงวิธีการที่พญาอินทรีอย่างอเมริกาครอบงำคนไทยด้วยสื่อภาพยนตร์
